#
127
Zweden
Met special guest:
Het is toch wat, ons collectief gezwijmel bij knäckebröd en gehaktballetjes. Bij minimalistisch gestylede meubels, koffiemomenten met taart, rode houten huisjes en elanden. Ja, we zijn in Zweden. We adoreren hun goede smaak op gebied van mode, design en vrije tijd. Als Arctische tegenhanger van Italië, en nog gematigd en beheerst ook.
In een tijd waarin een onbegrijpelijke IKEA-handleiding de enige ergernis is die Zweden wekt, is het aan ons om het kussen eens flink op te schudden. Of dat sappige verhalen oplevert, weet je over een dik uur. Of bijna twee. Maar je mag best weten, wat hebben wij genoten.
Paspoortje
Oppervlakte: 11 keer Nederland.
Ongeveer net zo groot als: Papoea-Nieuw-Guinea.
Aantal inwoners: 10,5 miljoen.
Hoofdstad: Stockholm.
Andere steden: Göteborg, Malmö.
Valuta: Zweedse Kroon.
Religie: Bijna de helft is niet-religieus. Bijna alle anderen zijn Lutherse christenen.
Taal: Zweeds.
Meest voorkomende achternamen: Johansson, Andersson, Karlsson, Nilsson, Eriksson, Larsson, Olsson, Persson, Svensson, Gustafsson.
Vlag: Blauwe vlag met een geel kruis.
No items found.
Kroegfeitjes 🍻
Zin in meer random kroegfeitjes? Check dan onze feitjesgenerator.
Eindeloos combineren
De Finstalige Zweden hebben een eigen vlag: wit, met een geel Scandinavisch kruis en daarin weer een blauw kruis. De Zweedstalige Finnen hebben daarentegen een rode vlag met een geel Scandinavisch kruis erin. Zweden en Finland delen trouwens ook het eilandje Märket, met daarop een van de kortste internationale grenzen ter wereld.
Elke rots telt?
Zweden is het land met de meeste eilanden ter wereld: 268.000. Zo’n 15 keer zo veel als de landen die je waarschijnlijk verwacht, namelijk Indonesië of Japan. De top 3 is Zweden, Noorwegen en Finland. Daar mogen ze de grote ijskappen uit de ijstijd voor bedanken.
Vast door de gehaktballen
Het IKEA-filiaal bij Delft, aan de A13, is wereldwijd hun filiaal met de hoogste omzet. Kopen wij nou echt zo veel Billy’s?
Je kunt elke złoty maar één keer uitgeven
ABBA was zó populair dat er een miljoen exemplaren van The Album verkocht werden. Tijdens de Koude Oorlog. Met de import van de albums was Polen in één klap door zijn buitenlandse valutareserves heen.
Schrijvertje pesten
Op enig moment was Astrid Lindgren - bekend van onder meer Pippi - zó succesvol dat zij in Zweden 102% inkomstenbelasting betaalde. Hoe meer geld ze verdiende, hoe minder ze kreeg. Het was voor haar echter geen reden om te vertrekken.
Schmutzströmming
Surströmming is haring die in het blik fermenteert. Als het blik bol staat kun je het eten. Het stinkt natuurlijk een uur in de wind. In Duitsland is een Zweed ooit uit zijn woning gezet door de verhuurder, omdat hij vocht uit het blik had gelekt in het trappenhuis, met enorme stank tot gevolg. De Zweed vocht het aan bij de rechter, maar de verhuurder trok in de rechtszaal een blik open om de stank te illustreren. De rechter gaf de verhuurder vervolgens onmiddellijk gelijk.
Nobele Alfred
De Zweedse scheikundige Alfred Nobel vond het dynamiet uit en baalde als een stekker toen hij zag waar dat allemaal voor gebruikt werd. Als goedmakertje stelde hij na zijn dood zijn kapitaal beschikbaar voor de uitreiking van de Nobelprijzen voor wetenschappers die de mensheid een gunst hebben bewezen. Ze worden nog altijd uitgereikt, door de Zweedse koninklijke familie. Alleen die voor de vrede wordt uitgereikt in Oslo.
Dagen-H
Sommige oldtimers uit Zweden hebben het stuur aan de rechterkant. Want, jawel, in Zweden reed je tot 3 september 1967 nog aan de linkerkant van de weg. Zweden was buiten de greep van Napoleon gebleven, en was een van de weinige landen buiten het voormalige Britse Rijk dat nog links reed toen de auto al helemaal was ingeburgerd. Knap onhandig, als je geen eiland bent. En dus ging Zweden overstag tijdens Dagen-H. Een enorme operatie. Tijdens dat wisselweekend werd een grote televisieshow uitgezonden, in de hoop zoveel mogelijk mensen binnen te houden. Bij die show brak onder andere Anni-Frid Lyngstad van het latere ABBA door.
Geef deze uitvinder een nobelprijs
Innovatie is de Zweden op het lijf geschreven. Zo speelde Volvo (Latijn voor 'ik rol') een grote rol in de evolutie van airbags en kinderzitjes. Bovenal bedachten ze in samenwerking met elektriciteitsbedrijf Vattenfall de driepuntsgordel. Ze stelden het patent vrij beschikbaar, zodat iedere fabrikant zijn auto's er veiliger mee kon maken. Lekker bezig.
Bonusfakta
Omdat wij fan zijn, vijf bonusfeitjes over IKEA. 1: Elk product is vernoemd naar een gewoon Zweeds woord. Dat komt omdat Ingvar Kamprad dyslectisch was, en hij zo zijn producten beter kon onthouden. 2: Badkamerproducten dragen bijvoorbeeld namen die te maken hebben met water. 3: Eén van de tien Europanen is verwekt in een IKEA-bed. 4: Er zijn wereldwijd meer IKEA-catalogussen geprint dan Bijbels en Korans. 5: In 2017 publiceerden ze een advertentie die je kon gebruiken als zwangerschapstest. Als ie positief was, kreeg je 50% korting als je je ondergepiste velletje inleverde bij de winkel.
IKEA-effect
De drive voor de laagste prijs heeft een interessant neveneffect. Ze zadelen de klant met een hoop werk op, omdat die zelf de dozen bij elkaar moet zoeken en het meubel in elkaar moet zetten. Maar de moeite die de klant erin steekt blijkt er juist voor te zorgen dat ze het meubel meer waarderen. Dit wordt het IKEA-effect genoemd: mensen hebben de neiging om dingen die ze (gedeeltelijk) zelf gemaakt hebben meer te waarderen dan dingen die door anderen zijn gemaakt. Een absolute succesformule was geboren.
Zolderkamerbedrijfje
De 17-jarige Ingvar Kamprad richtte in 1943 met wat geld dat hij van zijn vader kreeg voor zijn eindexamen het bedrijf IKEA op: afkorting van Ingvar Kamprad, Elmtaryd, Agunnaryd, de namen van zijn boerderij en zijn dorp. Dat dorp lag trouwens in de Zweedse regio Smaland, jonge ouders welbekend.
Stuivertje wisselen
In de Napoleontische oorlogen vochten Zweden en Rusland samen tegen Frankrijk, maar ook tegen elkaar. Zweden verloor zo Finland aan de Russen. Maar omdat Denemarken na afloop van de Napoleontische oorlogen gestraft werd voor de steun aan Frankrijk, kreeg Zweden de Deense kolonie Noorwegen ervoor terug. Dat bleef zo tot 1905.
Östersjön
Geen Zweedse overheersing in Amerika, Afrika of Azië, maar Zweden was wel degelijk een flinke koloniale macht. Ze zochten het alleen wat dichter bij huis. In de 17e eeuw was de Oostzee praktisch een Zweedse binnenzee. Ze bezetten Finland, het deel van Rusland waar later Sint-Petersburg werd gebouwd, de Baltische Staten, regeerden over het Pools-Litouwse gemenebest en zelfs delen van het Heilige Roomse Rijk. Zweden veroverde zelfs Praag en München.
Veel Olympiska medaljer
Zweden is het land met de langste reeks medailles op de Olympische Spelen in de geschiedenis. Ze hebben op alle Olympische Spelen medailles gewonnen, behalve op de eerste twee. Sinds 1908 hebben ze bij elke Olympische Spelen, winter en zomer, een medaille gewonnen.
Neutralje
Zweden was maar liefst 200 jaar neutraal. Tot 2022, want ja, je moet ergens een grens leggen.
Skitstövel
Olof Palme was een échte derdewereldlandleider, pro Cubaanse opstand, anti nucleaire oorlogen. Ooit vergeleek hij het Amerikaanse bombardement op Hanoi met nazimisdaden. Nixon noemde hem daarop: “That Swedish asshole.” Netjes.
Gustav Tronföljd
Toen Carl Gustaf in 1946 werd geboren, liepen er vier generaties troonopvolgers tegelijk rond in Zweden.
No items found.
Tips 💡
Betrouwbare bronnen over Zweden
Luistertip
In deze aflevering duiken Jaap Jansen en PG Kroeger in de Zweedse geschiedenis op het wereldtoneel, gehinderd door de tunes van ABBA.
Bekijken
De Grote Podcastlas en De Speld presenteren: de betrouwbaarste landengids aller landengidsen!
- Een satirische blik van alle landen van de wereld
- Het perfecte cadeau voor wereldreizigers
Vriend van de show 🎙
Je kunt De Grote Podcastlas steunen als vriend van de show. Voor slechts 2,50 euro per maand of 27,50 per jaar kun je ons steunen om onze podcast te blijven maken.
Ons groepje vrienden van de show is inmiddels groter dan het inwonertal van Vaticaanstad!
Ons groepje vrienden van de show is inmiddels groter dan het inwonertal van Vaticaanstad!
Bekijk ook eens 👀
Ga direct door naar één van onze overige afleveringen
